بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی در برابر اشخاص ثالث

یکی از مهم‌ترین خطراتی که هر پروژه ساختمانی با آن مواجه است، خسارات وارد شده به اشخاص ثالث ناشی از اجرای عملیات ساختمانی است. به همین منظور بیمه‌نامه‌ای به اسم « بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی در برابر اشخاص ثالث » طراحی شده است. این بیمه مسئولیت مدنی، در زیر مجموعه بیمه‌های مسئولیت مدنی عمومی قرار می‌گیرد (رجوع شود به مقاله بیمه مسئولیت مدنی چیست؟). این بیمه مسئولیت مدنی، خسارات وارد شده به اشخاص ثالث ناشی از اجرای عملیات ساختمانی را تحت پوشش قرار می‌دهد. این بیمه مسئولیت مدنی، در شرکت‌های بیمه‌گر مختلف اسامی متفاوتی دارد؛ از قبیل « بیمه مسئولیت مدنی سازندگان ابنیه در قبال اشخاص ثالث » و یا « بیمه مسئولیت مدنی ثالث ساختمانی ». در این مقاله قصد داریم به بررسی دقیق این محصول بیمه‌ای بپردازیم:

1- منظور از اشخاص ثالث در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی چیست؟

منظور از اشخاص ثالث در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که هیچ ارتباطی به پروژه ندارند. بنابراین در این بیمه مسئولیت مدنی ، هر شخص حقیقی یا حقوقی غیر از بیمه گذار، صاحب‌کار، کارفرما، شرکا، مشاورین، پیمانکاران، مهندسین پروژه (ناظر، محاسب، طراح، مشاور، مجری و …)، کارگران و کارکنان تحت امر کارفرما و پیمانکاران، اشخاص ثالث محسوب می‌شوند.

نکته 1: بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی فقط خسارات وارد شده به اشخاص ثالث را پوشش می‌دهد و برای خسارات وارده به بیمه‌گذار، صاحب‌کار، کارفرما، شرکا، مشاورین، پیمانکاران، مهندسین پروژه (ناظر، محاسب، طراح، مشاور، مجری و …)، کارگران و کارکنان تحت امر کارفرما و پیمانکاران، پوششی ندارد. برای پوشش دادن خسارات وارده به این افراد، باید از سایر انواع بیمه مسئولیت مدنی از قبیل بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان ساختمانی و بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای مهندسین استفاده نمود.

نکته 2: گاهی گفته می‌شود که همسر، پدر، مادر، اولاد، اولادِ اولاد و اولادِ اجداد تحت تکفل بیمه گذار، شخص ثالث نیستند. درحالی‌که بر اساس شرایط عمومی بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی، این مورد کاملاً اشتباه است. بنابراین همسر، پدر، مادر، اولاد، اولادِ اولاد و اولادِ اجداد تحت تکفل بیمه گذار نیز شخص ثالث محسوب می‌شوند و خسارت وارد شده به آن‌ها ناشی از اجرای عملیات ساختمانی، توسط این بیمه مسئولیت مدنی پوشش دارد. مگر این که در شرایط خصوصی بیمه‌نامه صراحتاً خلاف این امر ذکر شده باشد. به این نکته توجه کنید که کلیه افرادی که ارتباط کاری با پروژه ساختمانی ندارند در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، شخص ثالث محسوب می‌شوند.

2- در یک پروژه ساختمانی چه خسارت‌هایی ممکن است به اشخاص ثالث وارد شود؟

پروژه‌های ساختمانی شامل مراحل زیادی از قبیل تخریب بنای قدیمی، گودبرداری، اجرای فونداسیون، ساخت و نصب اسکلت، سفت‌کاری، نازک‌کاری، اجرای نمای ساختمان و … هستند. پر ریسک‌ترینِ آن‌ها تخریب، گودبرداری و اجرای نما است. در هر کدام از مراحل ذکر شده، احتمال بروز خسارت برای اشخاص ثالث وجود دارد که در ادامه چند مورد از آن‌ها بیان شده است:

• نشست و ترک خوردگی ساختمان‌های مجاور در اثر تخریب و گودبرداری
• ریزش ساختمان‌های مجاور در اثر گودبرداری
• خسارات مالی وارد شده به اثاثیه و تأسیسات ساختمان‌های مجاور در اثر ریزش
• خسارات وارد شده به خیابان، پیاده‌رو و اموال عمومی از جمله فضای سبز
• خسارات وارد شده به تأسیسات زیرزمینی شامل خطوط انتقال آب، برق، گاز و تلفن
• خسارات وارد شده به خودروهای پارک شده و یا عبوری اطراف پروژه، در اثر سقوط مصالح ساختمانی
• خسارات جانی وارد شده به همسایگان (ساکنین ساختمان‌های مجاور)، بر اثر ریزش ساختمان
• خسارات مالی و جانی وارد شده به عابرین، در اثر سقوط و پرتاپ مصالح ساختمانی
• خسارات مالی و جانی به افراد ثالث (مهمان، کارشناس، بازرس، خریدار و …) که وارد محوطه ساختمان مورد بیمه می‌شوند
• خسارات جانی و مالی ناشی از دپو مصالح در خیابان و پیاده‌رو
• و …

بنابراین می‌توان کلیه خسارات احتمالی ناشی از اجرای پروژه ساختمانی را به سه دسته کلی تقسیم‌بندی کرد:

1. هزینه‌های پزشکی برای درمان مصدومین حادثه
2. دیه فوت و یا نقص عضو افراد حادثه دیده
3. خسارت‌های مالی

3- تعهدات در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی چگونه ارائه می‌شوند؟

همانطور که در بخش قبل بیان شد، خسارت‌های ناشی از اجرای پروژه‌های ساختمانی شامل هزینه‌های پزشکی، دیه فوت یا نقص عضو و خسارات مالی می‌باشند. برای پوشش دادن کلیه این خسارات، پوشش‌های اصلی در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی به شکل زیر ارائه می‌شوند:

-هزینه‌های پزشکی برای هر نفر در هر حادثه:

این عدد بیان‌گر سقف تعهد بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، برای جبران هزینه پزشکی برای یک نفر در یک حادثه می‌باشد. مقدار این پوشش بر اساس درخواست بیمه‌گذار تعیین می‌گردد. از طرفی، عموماً شرکت‌های بیمه برای ارائه این پوشش محدودیت دارند و نمی‌توان مقادیر بسیار بالا را برای آن انتخاب کرد.

برای مثال، فرض کنیم پوشش «هزینه‌های پزشکی برای هر نفر در هر حادثه» در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، 10میلیون تومان تعیین شده است. اگر شخص ثالثی در این پروژه دچار حادثه شود، بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی تا سقف 10میلیون تومان هزینه‌های درمانی وی را جبران خواهد کرد.

-هزینه‌های پزشکی برای کل اشخاص در طول مدت بیمه:

این عدد در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، بیان‌کننده سقف تعهدات شرکت بیمه برای پرداخت هزینه‌های درمانی در حوادث مربوط به اشخاص ثالث است. این عدد حتماً باید مضرب صحیحی از «هزینه‌های پزشکی برای هر نفر در هر حادثه» باشد.

برای مثال، عدد 40میلیون تومان چهار برابر عدد 10میلیون تومان است. بدین معنا که سقف پرداختی بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، برای جبران هزینه‌های درمانی هر خسارت برای هر نفر 10میلیون تومان است. یعنی از یک هزینه درمانی 25میلیون تومانی برای تنها یک نفر، فقط 10میلیون تومان آن قابل پرداخت است. اما اگر در یک یا چند حادثه در طی مدت اعتبار بیمه مسئولیت چهار نفر آسیب ببینند، شرکت بیمه تا سقف 10میلیون تومان برای هزینه‌های درمانی هر فرد پرداخت می‌کند. به همین ترتیب این بیمه مسئولیت مدنی پنج حادثه 8میلیون تومانی، هشت حادثه 5میلیون تومانی، ده حادثه 4میلیون تومانی و … را پوشش می‌دهد.

-غرامت فوت و نقص عضو در ماه‌های عادی:

این قسمت بیان‌گر این است که در ماه‌های عادی (غیر حرام)، بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی برای خسارت وارد شده به یک نفر در یک حادثه، فقط به اندازه دیه مرد مسلمان در ماه غیر حرام تعهد دارد. در سال 1398 دیه یک مرد مسلمان در ماه عادی 270 میلیون تومان است.

-غرامت فوت و نقص عضو در ماه‌های حرام:

اگر حادثه‌ای در ماه حرام واقع شود، بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی تا سقف دیه مرد مسلمان در ماه حرام تعهد دارد. در سال 1398 دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام 360 میلیون تومان می‌باشد.

-غرامت فوت و نقص عضو برای کل اشخاص در طول مدت بیمه:

مبلغی که برای این قسمت تعیین می‌شود، سقف تعهدات جانی شرکت بیمه در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی است. یعنی اگر کل خسارت جانی وارد شده از این عدد بیشتر شود، شرکت بیمه فقط تا سقف تعهداتش در این بیمه مسئولیت مدنی ، الزام به پرداخت خسارت دارد. این عدد در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی باید مضرب صحیحی از دیه مرد مسلمان در ماه حرام باشد. برای مثال، عدد 1 میلیارد و 80 میلیون تومان دقیقا سه برابر عدد 360 میلیون تومان است.

مقدار این ضریب در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی بسته به نظر بیمه‌گذار و با توجه به میزان احتمال بروز حادثه تعیین می‌گردد.

نکته مهم: تا زمانی که سقف تعهدات جانی بیمه مسئولیت (برای مثال 1 میلیارد و 80 میلیون تومان) پر نشده باشد، این بیمه مسئولیت مدنی خسارت جانی ناشی از هر تعداد حادثه را جبران می‌کند. اما از آن‌جایی که غرامت فوت و نقض عضو برای هر نفر در هر حادثه 360 میلیون تومان تعیین شده است، بنابراین در یک حادثه مبلغی بیشتر از 360 میلیون تومان برای یک نفر پرداخت نمی‌شود. به بیان ساده‌تر، این بیمه مسئولیت مدنی می‌تواند سه عدد خسارت 360 میلیون تومانی، ده عدد خسارت 108میلیون تومانی، بیست عدد خسارت 54 میلیون تومانی و … را جبران ‌نماید. اما این بیمه مسئولیت مدنی نمی‌تواند به صورت یکجا برای یک نفر در یک حادثه، خسارت  500میلیون تومانی را جبران کند.

-تعهد مالی در هر حادثه:

مبلغی که برای این قسمت در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی تعیین می‌شود، سقف تعهد مالی شرکت بیمه در هر حادثه می‌باشد. برای مثال، فرض می‌کنیم این عدد در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی 200 میلیون تومان انتخاب شده است. بر اثر حادثه‌ای 150 میلیون تومان خسارت مالی وارد می‌شود. در اینجا بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، 150 میلیون تومان منهای فرانشیز را پرداخت می‌کند. میزان این پوشش در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی بر طبق پیشنهاد بیمه‌گذار، بر اساس نظر کارشناس شرکت بیمه که از پروژه بازدید نموده است و در نهایت با موافقت شرکت بیمه تعیین می‌گردد.

-تعهد مالی در طول مدت بیمه‌نامه:

مبلغی که در این قسمت بیان می‌شود، سقف تعهدات مالی شرکت بیمه در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی است. یعنی اگر کل خسارت مالی وارد شده از این عدد بیشتر شود، شرکت بیمه فقط تا سقف تعهداتش در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی الزام به پرداخت خسارت دارد. این عدد باید مضرب صحیحی از «تعهد مالی در هر حادثه» باشد. برای مثال، 600 میلیون تومان دقیقا سه برابر عدد 200 میلیون تومان است.

میزان این ضریب در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی بر طبق پیشنهاد بیمه‌گذار، بر اساس نظر کارشناس شرکت بیمه که از پروژه بازدید نموده است و در نهایت با موافقت شرکت بیمه تعیین می‌گردد.

نکته مهم: تا زمانی که سقف تعهدات مالی بیمه مسئولیت (برای مثال 600 میلیون تومان) پر نشده باشد، این بیمه مسئولیت مدنی خسارت مالی ناشی از هر تعداد حادثه را جبران می‌کند. اما از آن‌جایی که حداکثر تعهد بیمه‌گر برای جبران خسارت مالی در هر حادثه 200 میلیون تومان تعیین شده است، بنابراین در یک حادثه مبلغی بیشتر از 200 میلیون تومان پرداخت نمی‌شود. به بیان ساده‌تر، این بیمه مسئولیت مدنی می‌تواند سه عدد خسارت 200 میلیون تومانی، ده عدد خسارت 60 میلیون تومانی، بیست عدد خسارت 30 میلیون تومانی و … را جبران ‌نماید. اما این بیمه مسئولیت مدنی نمی‌تواند به صورت یکجا در یک حادثه خسارت  300میلیون تومانی را جبران کند.

مقدار مناسب برای هر کدام از پوشش‌های اصلی در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، باید با دقت انتخاب شود. زیرا افزایش بیش از حد آن، باعث بالا رفتن حق بیمه و کاهش آن، باعث عدم پوشش کافی بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی برای جبران خسارت خواهد شد.

4- یک اشتباه رایج در هنگام خرید بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی

بسیاری از کارفرمایان ساختمانی برای صرفه جویی در هزینه‌ها، بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی را به صورت کوتاه مدت و فقط تا پایان عملیات گودبرداری تهیه می‌کنند. تصور ایشان بر این است که بعد از عملیات گودبرداری، امکان بروز حادثه برای افراد ثالث وجود ندارد. حالا به دو نکته مهم زیر توجه کنید:

نکته 1: بعد از عملیات گودبرداری، پروژه ساختمانی محل رفت و آمد اشخاص ثالث بسیاری از قبیل مشاورین املاک، خریداران، کارشناسان تأمین اجتماعی و غیره است. وارد شدن خسارت جانی به این اشخاص کاملاً اجتناب‌ناپذیر است. همچنین اشخاص و اموال ثالثی که در خارج از محیط کارگاه و اطراف پروژه قرار دارند (مانند خودروهای پارک شده در محل یا عابرین پیاده) نیز تا پایان کار ساختمانی در معرض حادثه و بروز خسارت ناشی از اجرای عملیات ساختمانی هستند.

نکته 2: در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، حدود 75% حق بیمه مربوط به یک ماه اول می‌باشد. برای مثال اگر مبلغ حق بیمه در این بیمه مسئولیت مدنی برای مدت یک سال 1میلیون تومان باشد، مبلغ حق بیمه کوتاه مدت برای مدت 30 روز در حدود 750هزار تومان خواهد شد. (مبالغ ذکر شده تقریبی است و با توجه به نوع پروژه ساختمانی و فرمت این بیمه مسئولیت مدنی در شرکت‌های بیمه‌گر مختلف، احتمال اندک تفاوتی وجود دارد.)

حالا با توجه به دو نکته ذکر شده، به نظرتان خرید بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی به صورت کوتاه مدت معقول است؟

5- قیمت بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی

عوامل زیر در تعین حق بیمه (قیمت) بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی تأثیرگذارند:

• مدت بیمه‌نامه
• عمق گودبرداری از سطح
• نوع خاک محل اجرای پروژه
• مساحت زیربنا
• عرض بنا
• نوع سازه ساختمان‌های مجاور
• درصد پیشرفت فیزیکی کار
• نرخ تراکم جمعیتی محل اجرای پروژه(مناطق خلوت، شلوغ یا خیلی شلوغ)
• وضعیت گودبرداری(گودبرداری ندارد، شروع نشده، در حال انجام است، تمام شده)
• مقدار تعهدات جانی و مالی

6- فرانشیز در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی

کلیه خسارت‌های جانی در بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، فاقد فرانشیز می‌باشند. بنابراین خسارت جانی وارده بدون فرانشیز و تا سقف تعهدات بیمه‌نامه پرداخت می‌شود.

اما بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی برای خسارت‌های مالی فرانشیز دارد. یعنی در هنگام بروز خسارت‌های مالی، سهمی از خسارت بر عهده بیمه‌گذار است. مقدار فرانشیز بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی ، در شرکت‌های بیمه‌گر مختلف و بر اساس نظر کارشناس بازدید کننده از پروژه متفاوت است.