تفاوت بیمه مسئولیت با بیمه حوادث شبیه به تفاوت اورژانس با آتش‌نشانی است! تصور کنید ساختمانی دچار حریق شده است. بلافاصله اورژانس و آتش‌نشانی برای امدادرسانی و رسیدگی به این حادثه در محل حاضر می‌شوند. آتش‌نشانی وظیفه خاموش کردن آتش و انتقال افراد به بیرون از ساختمان را بر عهده دارد. در سمت دیگر، اورژانس وظیفه دارد به مصدومان حادثه رسیدگی کرده و آن‌ها به بیمارستان منتقل نماید. اورژانس و آتش‌نشانی هردو برای رسیدگی به حادثه‌ی آتش‌سوزی در محل حضور دارند؛ اما آیا اورژانس می‌تواند آتش را خاموش کند؟! آیا آتش‌نشانی می‌تواند مصدومان را درمان کند؟! یقیناً پاسخ این سوال‌ها «خیر» است و اورژانس و آتش‌نشانی هرکدام باید وظیفه مخصوص به خود را انجام دهند.
بیمه مسئولیت و بیمه حوادث، هر دو وظیفه دارند خسارات و تبعات ناشی از حوادث را پوشش دهند؛ اما مسئله مهم اینجاست که هرکدام کاربرد و عملکرد مخصوص به خود را دارند و نمی‌توانند جایگزین یکدیگر شوند. تفاوت اصلی بیمه مسئولیت و بیمه حوادث در کاربرد آن‌ها و چگونگی پوشش دادن حوادث است. دقیقاً شبیه به اورژانس و آتش‌نشانی که برای امدادرسانی و رسیدگی به آتش‌سوزی به هر دوی آن‌ها نیاز است، اما نمی‌توانند به جای یکدیگر عمل نمایند. بنابراین اگر بیمه مسئولیت و بیمه حوادث نیز در جای اشتباهی به کار گرفته شوند، نمی‌توانند عملکرد مورد انتظار را داشته باشند.
در دو پاراگراف قبلی از دو مفهوم کلی “حادثه” و “کاربرد و چگونگی پوشش دادن حادثه” استفاده شد. اما منظور از “حادثه” چیست؟ بیمه مسئولیت یا بیمه حوادث چگونه حادثه را پوشش می‌دهند؟ یقیناً اگر پاسخ این دو سوال داده شود، تفاوت بیمه مسئولیت و بیمه حوادث نیز آشکار خواهد شد.
1- حادثه چیست؟
حادثه تعاریف مختلف و گسترده‌ای دارد. منظور از حادثه در این نوشتار، مشابه تعاریف علمی است که از آن شده است. در ادامه، برای آشنایی با مفهوم “حادثه” از چند مثال کمک گرفته شده است:
مثال 1: خانم خانه‌داری در حال آشپزی است که ناگهان روغن داغ به صورت وی پاشیده و منجر به سوختگی شدید می‌شود.
مثال 2: راننده تاکسی با عابر پیاده تصادف کرده و عابر درجا فوت می‌کند.
مثال 3: دانش‌آموزی در حال بالا رفتن از پله‌های مدرسه، تعادل خود را از دست داده و سقوط می‌کند. این حادثه منجر به شکستگی دست دانش‌آموز می‌شود.
مثال 4: در حین عمل جراحی، بیمار دچار ایست قلبی شده و فوت می‌کند.
مثال 5: در یک گارگاه آهنگری، دست کارگر زیر دستگاه پرس گیر کرده و انگشتانش قطع می‌شوند.
مثال‌های فوق نمونه‌هایی از حوادثی است که بر اثر آن‌ها فردی مصدوم یا فوت شده است. بروز این حوادث می‌تواند به دلیل سهل‌انگاری فرد حادثه‌دیده یا افراد دیگر باشد. همچنین ممکن است حادثه به طور طبیعی و خارج از اراده افراد اتفاق بیفتد. برای درک بهتر این مطلب، بهتر است از مثال‌های بالا کمک گرفته شود:
در مثال 1: پاشیدن روغن می‌تواند بر اثر بی‌احتیاطی خانم خانه‌دار و یا بر اثر معیوب بودن وسایل آشپزخانه باشد.
در مثال 2: دلیل تصادف می‌تواند عدم توجه راننده و یا پریدن ناگهانی عابر پیاده جلوی ماشین باشد.
در مثال 3: سقوط دانش‌آموز می‌تواند به دلیل شیطنت خودش، یا لغزندگی راه‌پله و یا حتی شیطنت دیگر دانش‌آموزان باشد.
در مثال 4: ایست قلبی بیمار می‌تواند به دلیل سهل‌انگاری کادر پزشکی و یا وخامت بیش از حد وضعیت سلامتی بیمار باشد.
در مثال 5: گیر کردن انگشتان کارگر زیر دستگاه پرس می‌تواند به دلیل سهل‌انگاری خودش، یا عدم نظارت صحیح کارفرما و یا حتی معیوب بودن دستگاه باشد.
2- کاربرد و چگونگیِ عملکرد بیمه مسئولیت و بیمه حوادث
مهم‌ترین تفاوت بیمه مسئولیت و بیمه حوادث در عملکرد آن‌ها و چگونگی پوشش دادن حوادث است. بنابراین آشنایی با عملکرد بیمه مسئولیت و بیمه حوادث منجر به درک تفاوت میان آن‌ها خواهد شد.
2-1- عملکرد بیمه حوادث چگونه است؟
فردی که بیمه حوادث دارد، اگر در هر زمان، مکان و به هر دلیلی(غیرعمد باشد) دچار حادثه‌ای شود تحت پوشش بیمه حوادث است. بنابراین می‌تواند هزینه‌های درمانی و یا غرامت فوت و نقص عضو خود را از محل بیمه حوادث تأمین نماید.
نکته 1: در بیمه حوادث برای جبران خسارت مهم نیست که چه کسی مقصر حادثه بوده است. مقصر بروز حادثه می‌تواند فرد حادثه‌دیده، سایر افراد و یا هر علت دیگری باشد. اگر حادثه عمدی نباشد در هر شرایطی خسارت قابل پرداخت است.
نکته2: در پنج مثال ذکرشده (پاشیدن روغن به صورت خانم خانه‌دار، تصادف رانندگی، سقوط دانش‌آموز، ایست قلبی بیمار و پرس شدن انگشتان کارگر) بدون توجه به دلیل و مقصر حادثه، خسارت وارد شده از محل بیمه حوادث جبران می‌شود.
2-2- عملکرد بیمه مسئولیت چگونه است؟
احتمال دارد وقوع حادثه به دلیل سهل‌انگاری فردی غیر از فرد حادثه‌دیده باشد. طبق قوانین مدنی کشور ایران، فرد مقصر باید خسارت وارد شده به فرد حادثه‌دیده را جبران نماید؛ به بیان دیگر، فرد مقصر مسئول جبران خسارت است. در این‌جا منظور از جبران خسارت، پرداخت دیه و هزینه‌های درمان است. براک درک ساده‌تر مطلب بهتر است از مثال‌های قبلی کمک گرفته شود:
در مثال 1: اگر پاشیدن روغن به دلیل معیوب بودن وسایل آشپزخانه باشد، تولیدکننده آن وسیله مسئول جبران خسارت وارد شده به خانم خانه‌دار است.
در مثال 2: اگر راننده تاکسی مقصر باشد باید دیه فوت عابر پیاده را پرداخت نماید.
در مثال 3: اگر مدیر مدرسه مقصر باشد باید دیه و هزینه درمان دانش‌آموز را پرداخت نماید.
در مثال 4: اگر ایست قلبی بیمار به دلیل سهل‌انگاری کادر پزشکی باشد، آن‌ها مسئول پرداخت دیه فوت بیمار به بازماندگان هستند.
در مثال 5: اگر کارفرما مقصر باشد، باید هزینه درمان و دیه انگشت‌های قطع شده کارگر را پرداخت نماید.
همان‌طور که در این مثال‌ها مشخص است، فرد مقصر مسئول جبران خسارت (پرداخت دیه و هزینه درمان) وارد شده به فرد حادثه‌دیده است. اگر فرد مقصر مسئولیت خود را بیمه کرده باشد، می‌تواند خسارت وارد شده را از طریق بیمه مسئولیت جبران نماید:
در مثال 1: خسارت وارد شده از طریق بیمه مسئولیت سازندگان کالا در قبال استفاده‌کنندگان جبران می‌شود.
در مثال 2: خسارت وارد شده از طریق بیمه شخص ثالث خودرو (بیمه شخص ثالث یکی از انواع بیمه مسئولیت است) پرداخت می‌شود.
در مثال 3: خسارت وارد شده از طریق بیمه مسئولیت مدیران مراکز آموزشی پرداخت می‌شود.
در مثال 4: باید از بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان، بیمه مسئولیت حرفه‌ای پیراپزشکان و بیمه مسئولیت مسئول فنی بیمارستان استفاده شود.
در مثال 5: باید از بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان استفاده شود.
نکته 1: در بیمه مسئولیت، مقصر حادثه مهم است. بیمه مسئولیت تنها خساراتی را پرداخت می‌کند که مقصر حادثه مسئول جبران آن خسارت است.
نکته 2: حتی اگر فرد حادثه‌دیده بیمه حوادث داشته باشد و تمام خسارت خود را از آن محل دریافت نماید، مسئولیت از عهده فرد مقصر ساقط نخواهد شد. بنابراین فرد مقصر در هر شرایطی باید خسارت وارد شده را جبران کند و در همین راستا می‌تواند از بیمه مسئولیت استفاده نماید.
همان‌طور که مشاهده می‌شود عملکرد و کاربرد بیمه مسئولیت و بیمه حوادث کاملاً با هم متفاوت است و این اصلی‌ترین وجه تمایز آن‌هاست. به بیان دیگر، هر شخص از این جهت نیازمند بیمه حوادث است که در هر زمان و مکانی دچار حادثه شد، بتواند خسارت وارد شده به خودش را جبران نماید. همچنین هر شخص بر اساس موقعیتی که دارد ممکن است مقصر بروز حادثه و خسارت به دیگران شود که در این شرایط برای جبران خسارت باید از بیمه مسئولیت متناسب با آن موقعیت استفاده نماید.
3- هشدار مهم به کارفرمایان
همان‌طور که می‌دانیم در بسیاری از حوادث کاری که برای کارگران رخ می‌دهد، مراجع قضائی کارفرما را مقصر می‌دانند. بنابراین کارفرما مسئول پرداخت دیه و هزینه درمان کارگر حادثه‌دیده خواهد شد. اشتباه متداول و خطرناکی که در میان کارفرماها وجود دارد این است که بسیاری از کارفرماها برای جبران این قبیل خسارات، برای کارگران خود بیمه حوادث تهیه می‌کنند. اما نکته مهم اینجاست که حتی اگر کارگر حادثه‌دیده بیمه حوادث داشته باشد و تمام خسارت خود را از آن محل دریافت نماید، مسئولیت از عهده کارفرما ساقط نخواهد شد. بنابراین کارفرما باید خسارت وارد شده را جبران نماید و برای این کار باید از بیمه مسئولیت استفاده کند.
به بیان دیگر، خرید بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان امری واجب و ضروری برای کارفرماست و خرید بیمه حوادث برای کارگران نمی‌تواند جایگزین بیمه مسئولیت شود.
هشدار مهم به کارگران
ذکر این نکته ضروی است که لزوماً در همه حوادث کاری کارفرما مقصر نیست و احتمال دارد بر اساس رأی مراجع قضایی، کارگر حادثه‌دیده مقصر حادثه باشد. در این شرایط و از آن‌جایی‌که کارفرما مقصر نیست، برای جبران خسارت وارد شده به کارگر نمی‌توان از بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان استفاده کرد. در این موارد کارگر حادثه‌دیده برای جبران خسارت باید از بیمه حوادث استفاده نماید.
به بیان دیگر، خرید بیمه حوادث برای کارگران امری واجب و ضروری است و کارگران نباید دل‌خوش به بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان باشند؛ چرا که بیمه مسئولیت در مواردی که کارگر حادثه‌دیده مقصر باشد هیچ کاربردی ندارد.
