ساعت دو نیمهشب بود و من از شدت استرس نمیتونستم بخوابم ! صدای بارونی که به کانال کولر میخورد برام شکنجه بود و مثل پیکور مغزم رو متلاشی میکرد … چندین سال بود که ناظر پروژههای ساختمانی مختلف بودم، اما این پروژه لعنتی … ساختمانهای ضلعهای غربی و شرقی پروژه، نیمه اسکلت با دیوار باربر بودن و فونداسیون به هم دوخته به صورت شناژی نداشتن. جنس خاک پروژه بسیار سست و عمق گودبرداری هم در حدود چهار متر بود. البته به توصیه من، کارفرمای پروژه دیوارههای گود رو به خوبی با سازه نگهبان پایدارسازی کرده بود. اما … اون شب لعنتی … الان چه وقت بارونه آخه … بارون برکته ولی امشب نباید بارون بیاد … خدایا خودت بخیر بگذرون …
مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری نقش تعیین کنندهای در پروژههای ساختمانی دارند. مشاغلی بسیار سخت و پر زحمت و صد البته با مسئولیت بسیار بالا. اگر حادثهای در پروژه ساختمانی رخ دهد، به احتمال زیاد بخشی از مسئولیت بر عهده مهندسین پروژه میباشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی برخی از حوادثی که ممکن است در پروژههای ساختمانی رخ دهد، خسارتهای ناشی از این حوادث، مسئولیت مهندسین پروژه در قبال این خسارات و چگونگی جبران خسارات وارد شده توسط «بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری» بپردازیم.
1- برخی از حوادث احتمالی در پروژههای ساختمانی
احتمال بروز حادثه در حین اجرای پروژههای ساختمانی بسیار زیاد است. چند نمونه از این حوادث، در ادامه بیان شده است:
- حوادثی که منجر به فوت و یا نقص عضو کارگران شاغل در پروژه میشود.
- حوادثی که در هنگام گودبرداری منجر به تخریب و ریزش ساختمانهای مجاور با پروژه میشود. این قبیل حوادث علاوه بر خسارات مالی، میتواند منجر به فوت و یا نقص عضو ساکنین ساختمانهای مجاور نیز بشود.
- سقوط مصالح ساختمانی از ارتفاع بر روی افرادی که در حال عبور از اطراف پروژه هستند. این قبیل حوادث علاوه بر خسارات مالی (برای مثال سقوط مصالح بر روی خودروهای عبوری و یا پارک شده در اطراف پروژه)، میتواند منجر به خسارات جانی به اشخاص ثالث شود.
- افرادی که به عنوان خریدار وارد پروژه میشوند امکان دارد که دچار حادثه شوند.
- حوادثی که حین اجرای پروژه ساختمانی منجر به خسارت به تأسیسات شهری از قبیل کابلهای برق و لولههای زیر زمینی میشود.
- حوادثی که منجر به خسارتهای مالی به مالک و یا کارفرمای پروژه میشود.
2- خسارتهای ناشی از حوادث در پروژههای ساختمانی
موارد ذکر شده در قسمت قبل، تنها بخشی از حوادثی است که ممکن است در پروژههای ساختمانی رخ دهد. خسارتهای ناشی از این حوادث را میتوان به سه دسته کلی تقسیم بندی کرد:
- هزینههای پزشکی برای درمان مصدومین حادثه
- دیه فوت و یا نقص عضو افراد حادثه دیده
- خسارتهای مالی وارد شده به حادثهدیدگان
3- چه افرادی مسئول این خسارتها هستند؟
کلیه حوادث ساختمانی، میتواند بر اثر قصور و سهلانگاری افراد مختلفی رخ دهد:
- مالک و کارفرمای پروژه
- پیمانکاران فرعی پروژه
- کارگر حادثهدیده
- سایر کارگران مقصر در وقوع حادثه
- مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری
4- بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری چیست؟
بعد از وقوع حادثه در پروژههای ساختمانی، مراجع ذیصلاح آنرا به طور دقیق بررسی میکنند و (عموماً) هر یک از مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری، بر اساس رأی دادگاه به سهمی در حادثه مقصر شناخته میشوند. بنابراین هر کس باید به اندازه درصد قصور مشخص شده از جانب مراجع قضایی، خسارت وارد شده را جبران نماید. خسارتهای بسیار سنگینی که در برخی موارد از مرز چندین میلیارد تومان هم گذر خواهد کرد! در چنین حوادثی، مراجع قضائی برای جبران خسارت توسط مقصرین حادثه بسیار جدی هستند. همانطور که مشاهده میشود همیشه احتمال مقصر شناخته شدن مهندسین پروژه در حوادث مربوط به پروژههای ساختمانی وجود دارد و آنها هم باید سهم خود را از خسارت وارد شده جبران نمایند. سهمی که مبلغ بسیار بالایی دارد و میتواند مشکلات عدیدهای برای مهندسین پروژه ایجاد کند.
به همین منظور برای جبران خسارات مالی و جانی حوادث مربوط به پروژههای ساختمانی ناشی از قصور، خطا، غفلت، سهلانگاری و اشتباه حرفهای مهندسین، محصول بیمهای به اسم بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری طراحی شده است. در ادامه به بررسی دقیق بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری خواهیم پرداخت.
5- بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به چه کسانی ارائه میشود؟
بیمه مسئولیت حرفهای برای مهندسین ساختمانی با تخصصهای عمران، معماری، شهرسازی، نقشهبرداری، برق، مکانیک و تأسیسات ارائه میشود. مخاطبین بیمه مسئولیت حرفهای ، مهندسین ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری میباشند.
نکته: بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به افرادی ارائه میشود که دارای پروانه نظام مهندسی باشند.
6- پوششهای اصلی در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین چگونه ارائه میشوند؟
همانطور که در بخش دوم همین مقاله بیان شد، خسارتهای ناشی از حوادث در پروژههای ساختمانی شامل هزینههای پزشکی، دیه فوت یا نقص عضو و خسارات مالی میباشند. برای پوشش دادن کلیه این خسارات، پوششهای اصلی در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به شکل زیر ارائه میشوند:
- حداکثر تعهد بیمهگر برای هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه:این عدد بیانگر سقف تعهد بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین ، برای جبران هزینه پزشکی برای یک نفر در یک حادثه میباشد. مقدار این پوشش بر اساس درخواست بیمهگذار تعیین میگردد. از طرفی عموماً شرکتهای بیمه برای ارائه این پوشش محدودیت دارند و نمیتوان مقادیر بسیار بالا را برای آن انتخاب نمود.برای مثال فرض کنیم پوشش “حداکثر تعهد بیمهگر برای هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه” در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین، 10میلیون تومان تعیین شده است. اگر کارگری در این پروژه دچار حوادث کار شود، بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین تا سقف 10میلیون تومان هزینههای درمانی وی را جبران خواهد کرد.
- حداکثر تعهد بیمهگر جهت هزینه پزشکی در طول مدت اعتبار بیمه نامه:
این عدد در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین بیان کننده سقف تعهدات شرکت بیمه برای پرداخت هزینههای درمانی برای حوادث پروژههای ساختمانی است. این عدد حتماً باید مضرب صحیحی از “حداکثر تعهد بیمهگر برای هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه” باشد (برای مثال عدد 40میلیون تومان چهار برابر عدد 10میلیون تومان است). بدین معنا که سقف پرداختی بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین برای جبران هزینههای درمانی هر خسارت برای هر نفر 10میلیون تومان است. یعنی از یک هزینه درمانی 25میلیون تومانی برای تنها یک نفر فقط 10میلیون تومان آن قابل پرداخت است. اما اگر در یک یا چند حادثه در طی مدت اعتبار بیمه مسئولیت حرفهای چهار نفر آسیب ببینند، شرکت بیمه تا سقف 10میلیون تومان برای هزینههای درمانی هر فرد پرداخت میکند. به همین ترتیب بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین پنج حادثه 8میلیون تومانی، ده حادثه 4میلیون تومانی، هشت حادثه 4میلیون تومانی و … را پوشش میدهد.
- حداکثر تعهد بیمه گر برای غرامت فوت و نقص عضو برای هر نفر در هر حادثه در ماه های عادی:
این قسمت بیانگر این است که در ماههای عادی (غیر حرام)، بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین برای خسارت وارد شده به یک نفر در یک حادثه، فقط به اندازه دیه مرد مسلمان در ماه غیر حرام تعهد دارد. در سال 1398 دیه یک مرد مسلمان در ماه عادی 270 میلیون تومان است.
- حداکثر تعهد بیمه گر برای غرامت فوت و نقص عضو برای هر نفر در هر حادثه در ماه های حرام:
اگر حادثهای در ماه حرام واقع شود، بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین تا سقف دیه مرد مسلمان در ماه حرام تعهد دارد. در سال 1398 دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام 360 میلیون تومان میباشد.
- حداکثر تعهد بیمه گر جهت غرامت فوت و نقص عضو در طول مدت اعتبار بیمه نامه:
مبلغی که برای این قسمت بیان میشود سقف تعهدات جانی شرکت بیمه در این بیمه مسئولیت حرفهای است. یعنی اگر کل خسارت جانی وارد شده از این عدد بیشتر شود، شرکت بیمه فقط تا سقف تعهداتش در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین، الزام به پرداخت خسارت دارد. این عدد در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین باید مضرب صحیحی از دیه مرد مسلمان در ماه حرام باشد. برای مثال عدد 1 میلیارد و 80 میلیون تومان دقیقا سه برابر عدد 360 میلیون تومان است. میزان این ضریب در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین بسته به نظر بیمهگذار و با توجه به حجم پروژههایی که مسئولیت آنها بر عهده اوست تعیین میگردد.
نکته مهم: تا زمانی که سقف تعهدات جانی بیمه مسئولیت (برای مثال 1 میلیارد و 80 میلیون تومان) پر نشده باشد، این بیمه مسئولیت حرفهای خسارت جانی ناشی از هر تعداد حادثه را جبران میکند. اما از آنجایی که غرامت فوت و نقض عضو برای هر نفر در هر حادثه 360 میلیون تومان تعیین شده است، بنابراین در یک حادثه مبلغی بیشتر از 360 میلیون تومان برای یک نفر پرداخت نمیشود. به بیان سادهتر، این بیمه مسئولیت حرفهای میتواند سه عدد خسارت 360 میلیون تومانی، ده عدد خسارت 108میلیون تومانی، بیست عدد خسارت 54 میلیون تومانی و … را جبران نماید. اما این بیمه مسئولیت حرفهای نمیتواند به صورت یکجا برای یک نفر در یک حادثه خسارت 500میلیون تومانی را جبران کند.
- حداکثر تعهد بیمه گر برای جبران خسارت مالی در هر حادثه:
مبلغی که برای این قسمت در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین بیان میشود سقف تعهد مالی شرکت بیمه در هر حادثه میباشد. برای مثال فرض میکنیم این عدد در بیمه مسئولیت حرفهای مهندس ناظری 200 میلیون تومان انتخاب شده است. بر اثر حادثهای 500 میلیون تومان خسارت مالی وارد میشود که بر اساس حکم مراجع قضائی جبران 150 میلیون تومان از کل خسارت بر عهده مهندس ناظر است. در اینجا بیمه مسئولیت حرفهای مهندس ناظر 150 میلیون تومان منهای فرانشیز را پرداخت میکند.
- حداکثر تعهد بیمه گر برای جبران خسارت مالی در طول مدت اعتبار بیمه نامه:
مبلغی که برای این قسمت بیان میشود سقف تعهدات مالی شرکت بیمه در این بیمه مسئولیت حرفهای است. یعنی اگر کل خسارت مالی وارد شده از این عدد بیشتر شود، شرکت بیمه فقط تا سقف تعهداتش در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین الزام به پرداخت خسارت دارد. این عدد باید مضرب صحیحی از “حداکثر تعهد بیمهگر برای جبران خسارت مالی در هر حادثه” باشد. برای مثال 600 میلیون تومان دقیقا سه برابر عدد 200 میلیون تومان است. میزان این ضریب در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین بسته به نظر بیمهگذار و با توجه به حجم پروژههایی که مسئولیت آنها بر عهده اوست تعیین میگردد.
نکته مهم: تا زمانی که سقف تعهدات مالی بیمه مسئولیت (برای مثال 600 میلیون تومان) پر نشده باشد، این بیمه مسئولیت حرفهای خسارت مالی ناشی از هر تعداد حادثه را جبران میکند. اما از آنجایی که حداکثر تعهد بیمه گر برای جبران خسارت مالی در هر حادثه 200 میلیون تومان تعیین شده است، بنابراین در یک حادثه مبلغی بیشتر از 200 میلیون تومان پرداخت نمیشود. به بیان سادهتر، این بیمه مسئولیت حرفهای میتواند سه عدد خسارت 200 میلیون تومانی، ده عدد خسارت 60 میلیون تومانی، بیست عدد خسارت 30 میلیون تومانی و … را جبران نماید. اما این بیمه مسئولیت حرفهای نمیتواند به صورت یکجا در یک حادثه خسارت 300میلیون تومانی را جبران کند.
مقدار مناسب هر کدام از پوششهای اصلی در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین باید با دقت انتخاب شود. زیرا افزایش آن باعث بالا رفتن حق بیمه و کاهش آن هم باعث عدم پوشش کافی بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین برای جبران خسارت خواهد شد.
7- پوششهای اضافی (کلوزها) در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین
بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین در حالت پایه و توسط پوششهای اصلی خود نمیتواند کلیه خطرات و ریسکهای محتمل را پوشش دهد. به همین منظور پوششهای اضافی یا همان کلوزهای بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین طراحی شدهاند. مهندسین میتوانند بر اساس نیاز خود با پرداخت حق بیمه اضافی، هر کدام از این کلوزها را به پوششهای اصلی در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین اضافه کرده و دامنه پوششدهی این بیمه مسئولیت را افزایش دهند. لازم به ذکر است که این پوششها توسط همگی شرکتهای بیمه در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین ارائه نمیشوند. بنابراین سعی کنید بیمه مسئولیت حرفهای خود را از شرکتی تهیه کنید که بتواند کلیه ریسکهای حرفهای شما را پوشش دهد. در ادامه به معرفی و بررسی برخی از مهمترین پوششهای اضافی در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین خواهیم پرداخت:
7-1- کلوز حوادث پروژههای قبلی
اگر در طول مدت بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین، در پروژههای قبلی حادثهای رخ دهد که منجر به خسارات جانی یا مالی شود، وجود این کلوز در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین میتواند خسارات وارد شده را جبران نماید.
نکته: اگر حادثه قبل از خرید بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به وقوع پیوسته باشد، خسارت وارد شده قابل پرداخت نمیباشد.
7-2- کلوز خسارات آتی
برای کلیه پروژههایی که در طول مدت اعتبار بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین مورد نظارت، اجرا، طراحی و محاسبه قرار گیرند، وجود این کلوز میتواند خسارتهایی که در سالهای آینده ممکن است رخ دهد را جبران نماید؛ به این معنی که از تاریخ اتمام عملیات اجرایی با ارائه گزارش سفت کاری به شهرداری و مرجع صدور پروانه ساختمانی، به مدت چندین سال(معمولاً 15 سال) تحت پوشش بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین قرار میگیرد. در این دوره چندین ساله در صورت بروز حادثه، غرامت فوت و نقص عضو برای هر نفر معادل دیه روز و حداکثر تا سقف تعهدات بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین تحت پوشش قرار دارد.
نکته: این کلوز فقط شامل پروژههایی میشود که در طول مدت یکساله بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین مورد نظارت، اجرا، طراحی و محاسبه قرار گرفتهاند.
7-3- کلوز پوشش حوادث برای شخص بیمهگذار
همانطور که تا اینجا بیان شد، بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین برای جبران خسارت جانی و مالی به سایر افراد طراحی شده است. اما سوال اینجاست که آیا شخص مهندس ناظر، مشاور، طراح، محاسب و مجری در معرض خطر و حادثه نیست؟ اگر برای مهندسین حادثهای رخ دهد آیا تحت پوشش بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین که خودشان به عنوان بیمه گذار تهیه کردهاند، میباشند؟
بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به صورت پایه هیچ پوششی برای شخص مهندس به عنوان بیمهگذار ندارد. اما میتوان با خریدکلوز پوشش حوادث برای شخص بیمهگذار، خسارات جانی (هزینههای پزشکی و غرامت فوت و نقص عضو) ناشی از بروز این قبیل حوادث را نیز تحت پوشش قرار داد.
7-4- کلوز مطالبات سازمان تأمین اجتماعی
برای آشنایی دقیقتر با کلوز مطالبات سازمان تأمین اجتماعی در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به این ویدئو مراجعه کنید.
7-5- کلوز پرداخت خسارت بدون رأی دادگاه
برای آشنایی دقیقتر با کلوز پرداخت خسارت بدون رأی دادگاه در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به این ویدئو مراجعه کنید.
7-6- کلوز مابهالتفاوت افزایش دیه هر سال
برای آشنایی دقیقتر با کلوز مابهالتفاوت افزایش دیه هر سال در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به این ویدئو مراجعه کنید.
7-7- کلوز تعدد دیات
برای آشنایی دقیقتر با کلوز تعدد دیات در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین به این ویدئو مراجعه کنید.
8- استثنائات (خسارتهای غیر قابل جبران) در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین
حوادثی وجود دارند که خسارات ناشی از آنها تحت هیچ شرایطی و حتی و با پرداخت حق بیمه اضافی نیز تحت پوشش بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین قرار نمیگیرد. خسارتهای غیر قابل جبران در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین عبارتاند از:
- خسارت ناشی از عمد و تقلب بیمهگذار
- خسارت ناشی از انفجار هستهای و تشعشات رادیو اکتیو
- خسارت ناشی از جنگ و انقلاب و شورش و اعتصاب و عوامل دیگری از این قبیل
- خسارت ناشی از محکومیت جزائی و جرایم مربوطه
- خسارت جانی و مالی وارد به بیمهگذار، شرکا و کارکنان بیمهگذار در محل مورد بیمه
- خسارتهایی که منشأ آن خارج از اختیار بیمهگذار میباشد، از قبیل حوادث و بلایای طبیعی (سیل،زلزله،رانش زمین)، مگر آنکه در مراجع قضائی مسئولیت بیمهگذار در بروز حادثه محرز گردد
- خسارت ناشی از عدمالنفع
- کلیه هزینههای مربوط به دادرسی و کارشناسی، تأخیر تادیه، حق الوکاله و هرگونه هزینه در رابطه با دعاوی مطروحه
- محکومیت نقدی به نفع دولت و همچنین مجازاتهای قابل خرید بیمهگذار
- حوادث ناشی از مصرف مسکرات ، مواد مخدر یا روانگردان توسط مقصر حادثه
- حوادث ناشی از درگیری ، نزاع و هرگونه اقدام به خودکشی
- حوادث ناشی از اعمال مجرمانه بیمهگذار به تشخیص مراجع قانونی ذیصلاح
- جرائم، تخلفات و مطالبات شهرداری و سایر سازمانها و جزای نقدی
- خسارت احتمالی قبل از صدور بیمهنامه و یا اینکه منشأ آن قبل از تاریخ صدور بیمه نامه بوده باشد
- خسارت ناشی از تأخیر در انجام کار
- خسارت ناشی از عدم صلاحیت فنی مهندسین ناظر، طراح و محاسب
- خسارتهای ناشی از وسیله نقلیه موتوری
- کلیه حوادثی که طبق نظر مراجع ذیصلاح بیمهگذار مسئول آن شناخته نمیشود
9- فرانشیز در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین
کلیه خسارتهای جانی در بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین فاقد فرانشیز میباشند. بنابراین خسارت جانی وارده بدون فرانشیز تا سقف تعهدات بیمهنامه پرداخت میشود. اما بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین برای خسارتهای مالی فرانشیز دارد. یعنی در هنگام بروز خسارتهای مالی، سهمی از خسارت بر عهده بیمهگذار است. مقدار فرانشیز بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین در شرکتهای بیمهگر مختلف متفاوت است. طبیعتاً هرچه قدر مقدار فرانشیز بیشتر باشد، تعهدات بیمهگر کمتر و حق بیمه نیز کمتر میشود.
10- قیمت بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین
عوامل زیر در تعین حق بیمه (قیمت) بیمه مسئولیت حرفهای مهندسین تأثیرگذارند:
- پایه مهندسین
- رشته تحصیلی مهندسین
- نوع فعالیت مهندسین به عنوان ناظر، طراح، محاسب، مشاور و یا مجری
- متراژ سالیانه نظارت، طراحی، اجرا و …
- میزان پوششهای اصلی برای خسارات جانی و مالی
- تعداد کلوزهای(پوششهای اضافی) انتخابی
- مقدار فرانشیز