با توجه به قانون کار و قوانین مدنی کشور ایران، کارفرما مسئول حفظ سلامتی و جان افرادی است که در استخدام وی هستند. بنابراین تمامی کارفرمایان مشاغل اداری، تجاری، خدماتی، صنعتی، ساختمانی و عمرانی باید علاوه بر فراهم کردن شرایط کاری ایمن برای کارگران، بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان را نیز برای کسب و کار خود تهیه کنند. بیمه مسئولیت مدنی در حوادث کاری بسیار مهم و مفید است، زیرا این‌گونه حوادث هزینه‌های سنگینی را به کارفرما تحمیل می‌کنند. در این مواقع، کارفرما می‌تواند با استفاده از بیمه مسئولیت کلیه هزینه‌ها را بر دوش شرکت بیمه بگذارد. از سوی دیگر، بعد از وقوع حادثه زندگی برای کارگر حادثه‌دیده و خانواده وی بسیار سخت می‌شود؛ بیمه مسئولیت مدنی با پرداخت دیه و هزینه درمان کمک بسیاری به وی می‌کند.
با ایمن‌سازی محیط کار، ضریب وقوع حوادث کاری کاهش می‌یابد. اما آیا می‌توان تضمین کرد که هیچ‌وقت کسی داخل چاله آسانسور ساختمانِ در حال ساخت سقوط نمی‌کند؟ دست هیچ کارگری زیر دستگاه پرس قطع نمی‌شود؟ هیچ کارگری دچار برق‌گرفتگی نمی‌شود؟ هیچ‌کسی از ارتفاع سقوط نمی‌کند؟ مواد خام دپو شده بر روی سر کسی سقوط نمی‌کند؟ آیا می‌توان تضمین کرد؟!!!
از آن‌جایی که هیچ تضمینی برای عدم وقوع موارد فوق وجود ندارد، تهیه بیمه مسئولیت مدنی برای کارفرما بسیار واجب است. اما بیمه مسئولیت پیچیدگی‌های زیادی دارد که اگر شناخت کافی از آن نداشته باشید، در هنگام خسارت نمی‌توانید حداکثر بهره را از آن ببرید. به همین منظور، در این مقاله به بیان برخی مفاهیم پایه در بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان پرداخته شده است.
1- بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان چه هزینه‌هایی را پوشش می‌دهد؟
عموماً در حوادث کاری، جبران بخشی از خسارت بر عهده کارفرما است. بنابراین بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان به شکلی طراحی شده است که بتواند این قبیل خسارت‌ها را جبران نماید. بیمه مسئولیت خسارات جانی که بر کارکنان وارد می‌شود را پوشش می‌دهد. خسارات جانی واردشده به کارکنان در حوادث کاری به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- هزینه‌های درمان
- دیه نقص عضو
- دیه فوت
در ادامه، مفهوم این سه خسارت جانی با ذکر مثال بیان شده است:
1-1-هزینه‌های پزشکی در بیمه مسئولیت مدنی (لینک)
کارگری با دستگاه پرس پدالی در حال تولید قطعه است. صفحات را با دست چپ زیر سنبه پرس قرار می‌دهد. با فشردن پدال، سنبه بر روی ماتریس فرود می‌آید. در نهایت قطعه تولید شده را کارگر با دست راست از دستگاه خارج می‌کند. این روند به طور مداوم تکرار می‌شود تا اینکه در مرحله‌ای از کار بین برداشتن قطعه و فشردن پدال ناهماهنگی ایجاد می‌شود. دست کارگر زیر سنبه پرس می‌شود و انگشتانش قطع می‌شوند. بلافاصله کارگر به بیمارستان منتقل شده و تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد.
حال سوال اینجاست که جبران هزینه‌های درمان کارگر حادثه دیده بر عهده کیست؟
بر اساس مشاهدات، معمولاً کارفرما مقصر اصلی در حوادث کار است. بنابراین پرداخت کلیه هزینه‌های درمان از قبیل بستری، عمل جراحی، دارو، فیزیوتراپی و غیره بر عهده کارفرماست. کارفرما می‌تواند کلیه این هزینه‌ها را از طریق بیمه مسئولیت مدنی بر عهده شرکت بیمه بگذارد. یکی از پوشش‌های اصلی در بیمه مسئولیت جبران هزینه‌های پزشکی ناشی از حوادث کاری است که در چنین شرایطی به کمک کارفرما می‌آید.
1-2- غرامت نقص عضو در بیمه مسئولیت مدنی(لینک)
در ادامه‌ی مثالی که در بخش قبل بیان شد (کارگری که بر اثر کار با دستگاه پرس انگشتان دست خود را از دست داد)، بر طبق قانون، کارفرما باید علاوه بر پرداخت هزینه‌های درمانی، دیه نقص عضو کارگر را هم به وی پرداخت کند. یکی دیگر از پوشش‌های اصلی در بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان، پرداخت دیه نقص عضو است. این پوشش در بیمه مسئولیت کمک زیادی به کارفرما می‌کند. همچنین می‌تواند اندکی از فشار زندگی کارگر حادثه‌دیده را که به خاطر نقص عضو بر وی تحمیل شده است، بکاهد.
1-3- غرامت فوت در بیمه مسئولیت مدنی(لینک)
شاگرد بقالی برای اینکه مواد لبنی را داخل یخچال ویترینی بگذارد، با گرفتن دستگیره یخچال دچار برق گرفتگی شده و در دم جان می‌دهد. علت حادثه نقص فنی، مستهلک بودن یخچال و عدم اتصال سیم ارت به زمین بیان شده است.
شاگرد بقالی در محیط کار و بر اثر حادثه کاری فوت شده است. در اینجا بر طبق قانون، صاحب بقالی به عنوان کارفرما باید دیه فوت شاگردش را به بازماندگان وی پرداخت کند. از نظر اخلاقی و قانونی هیچ راه گریزی از پرداخت دیه وجود ندارد.
یکی دیگر از پوشش‌های اصلی و بسیار مهم در بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان، پرداخت غرامت فوت در حوادث کاری است. بنابراین، اگر کارفرما قبل از وقوع حادثه بیمه مسئولیت مدنی را تهیه کرده باشد، می‌تواند به راحتی، پرداخت دیه فوت را به شرکت بیمه واگذار نماید.
2- چگونگی پوشش‌دهی خسارت در بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان
همان‌طور که در بخش قبل بیان شد، بیمه مسئولیت هزینه‌های پزشکی و دیه فوت یا نقص عضو کارگر حادثه‌دیده را پوشش می‌دهد. به همین منظور، پنج تعهد اصلی در بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان وجود دارد که به‌وسیله آن‌ها خسارت واردشده به کارگر حادثه‌دیده پوشش داده می‌شود. این تعهدات عبارت‌اند از:
- تعهد هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه
- تعهد هزینه پزشکی در طول مدت اعتبار بیمه‌نامه برای مجموع کارکنان
- تعهد غرامت فوت و نقص عضو برای هر نفر در هر حادثه در ماه‌های عادی
- تعهد غرامت فوت برای هر نفر در هر حادثه در ماه‌های حرام
- تعهد غرامت فوت و نقص عضو در طول مدت بیمه‌نامه برای مجموع کارکنان
در ادامه این مقاله، مفهوم این پنج تعهد اصلی در بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان بیان شده است:
2-1- تعهد هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه
این تعهد بیان‌گر سقف پوشش‌دهی بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان برای جبران هزینه‌های پزشکی برای یک نفر در یک حادثه می‌باشد. مقدار این تعهد بر اساس درخواست بیمه‌گذار تعیین می‌گردد. از طرفی، عمومِ شرکت‌های بیمه برای ارائه این پوشش محدودیت دارند و نمی‌توان مقادیر بسیار بالا برای آن انتخاب کرد.
مثال: فرض کنیم تعهد «هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه» در بیمه مسئولیت مدنی، 30میلیون تومان تعیین شده است. اگر کارگری دچار حادثه شود، بیمه مسئولیت تا سقف 30میلیون تومان هزینه‌های درمانی وی را جبران خواهد کرد. اگر هزینه‌های درمانی این شخص از 30میلیون تومان بیشتر شود، بیمه مسئولیت برای آن پوشش نداشته و مازاد هزینه‌ها بر عهده کارفرماست.
2-2- تعهد هزینه پزشکی در طول مدت اعتبار بیمه‌نامه برای مجموع کارکنان
این تعهد در بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکان، بیان‌کننده سقف پوشش بیمه مسئولیت برای پرداخت هزینه‌های درمانی است. این تعهد باید مضرب صحیحی از «هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه» باشد.
مثال: در بیمه مسئولیت مثال قبل، برای «تعهد هزینه پزشکی در طول مدت اعتبار بیمه‌نامه برای مجموع کارکنان» باید مضرب صحیحی از 30میلیون تومان(هزینه پزشکی برای هر نفر در هر حادثه) در نظر گرفته شود، مثلاً مبلغ 120میلیون تومان. عدد 120میلیون تومان چهار برابر عدد 30میلیون تومان است. بدین معنا که سقف پرداختی بیمه مسئولیت مدنی برای جبران هزینه‌های درمانی هر خسارت برای هر نفر 30میلیون تومان است. یعنی اگر مثلاً در یک حادثه هزینه درمانی برای یک نفر 45میلیون تومان شود، فقط 30میلیون تومان آن از محل بیمه مسئولیت قابل پرداخت است. اما اگر در یک یا چند حادثه در طی مدت اعتبار بیمه مسئولیت چهار نفر آسیب ببینند، شرکت بیمه تا سقف 120میلیون تومان برای کل هزینه‌های درمانی پرداخت می‌کند. به همین ترتیب این بیمه مسئولیت مدنی پنج هزینه 24میلیون تومانی، هشت هزینه 15میلیون تومانی، ده هزینه 12میلیون تومانی و به طور کلی هزینه‌های پزشکی هر تعداد حادثه را تا سقف 120میلیون تومان پوشش می‌دهد.
3-2- تعهد غرامت فوت و نقص عضو برای هر نفر در هر حادثه در ماه‌های عادی
این تعهد بیان‌گر این است که در ماه‌های عادی(غیر حرام)، بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان برای پرداخت غرامت فوت یا نقص عضو یک نفر در یک حادثه، فقط به اندازه دیه مرد مسلمان در ماه غیر حرام تعهد دارد. در سال 1400 دیه یک مرد مسلمان در ماه عادی 480میلیون تومان است.
4-2- تعهد غرامت فوت برای هر نفر در هر حادثه در ماه‌های حرام
اگر حادثه‌ای در ماه حرام واقع شود، بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان تا سقف دیه مرد مسلمان در ماه حرام تعهد دارد. در سال 1400 دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام 640میلیون تومان می‌باشد.
5-2- تعهد غرامت فوت و نقص عضو در طول مدت بیمه‌نامه برای مجموع کارکنان
این تعهد بیان‌گر سقف تعهدات جانی در بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان است. یعنی اگر کل خسارت جانی وارد شده از این پوشش بیشتر شود، بیمه مسئولیت فقط تا سقف تعهداتش الزام به پرداخت خسارت دارد. این تعهد در بیمه مسئولیت مدنی باید مضرب صحیحی از دیه مرد مسلمان در ماه حرام باشد. برای مثال، مبلغ 1میلیارد و 280میلیون تومان دو برابر و مبلغ 1میلیارد و 920میلیون تومان سه برابر عدد 640میلیون تومان(دیه در ماه حرام) است.
مقدار این ضریب در بیمه مسئولیت بسته به نظر بیمه‌گذار و با توجه به میزان احتمال بروز حادثه تعیین می‌گردد.
نکته مهم: تا زمانی که سقف تعهدات جانی بیمه مسئولیت مدنی (برای مثال 1میلیارد و 920میلیون تومان) پر نشده باشد، خسارت جانی ناشی از هر تعداد حادثه قابل جبران است. اما از آن‌جایی که غرامت فوت برای هر نفر در هر حادثه 640میلیون تومان تعیین شده است، بنابراین در یک حادثه مبلغی بیشتر از 640میلیون تومان برای یک نفر پرداخت نمی‌شود. به بیان ساده‌تر، بیمه مسئولیت می‌تواند سه خسارت 640میلیون تومانی، ده خسارت 192میلیون تومانی، بیست خسارت 96میلیون تومانی و … را جبران نماید. اما بیمه مسئولیت مدنی نمی‌تواند به صورت یک‌جا برای یک نفر در یک حادثه، خسارت 800میلیون تومانی را جبران کند.
3- جمع بندی مطالب
بر اساس قانون کار و قوانین مدنی، کارفرما مسئول حفظ جان و سلامتی کارکنان است. اگر برای کارکنان حادثه کاری رخ دهد، کارفرما باید پاسخ‌گو بوده و در جهت جبران خسارت وارد شده به کارگر حادثه‌دیده اقدام نماید. منظور از جبران خسارت وارد شده به کارگر حادثه‌دیده، پرداخت هزینه‌های درمان و دیه فوت یا نقص عضو می‌باشد. از آنجائی‌که معمولاً مبالغ این خسارت‌ها بسیار بالاست، فشار زیادی بر دوش کارفرما وارد می‌شود. اما اگر کارفرما قبل از وقوع حادثه بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان تهیه کرده باشد، می‌تواند پرداخت خسارت به کارگر حادثه‌دیده را از طریق بیمه مسئولیت انجام دهد. در بیمه مسئولیت برای پوشش دادن هزینه‌های درمان و دیه فوت یا نقص عضو، تعهدات مخصوصی در نظر گرفته شده است که در این مقاله به معرفی آن‌ها پرداخته شد.
